Bağımlılık İrade Sorunu mudur Yoksa Hastalık mı?
Bağımlılık, son yıllarda madde ve alkol kullanımının artmasıyla birlikte oldukça hayatımızın içinde olan bir konu haline geldi maalesef. Öncelikle bağımlılığın ne olduğunu anlamak için ne olmadığını bilmek gerek. Şunu söylemeliyim ki kesinlikle bir irade sorunu değildir.
Herhangi bir madde ile karşılaştığımızda korku ve merak ayrımı oluşur. Korku bizi uzak tutarken, merak ise denemeye iter. Ve bu denemenin sonucunda kendimizi bu kısır döngünün içerisine girmiş bulunuruz.
Bağımlılık Nasıl Hastalığa Dönüşür?
Hepimizin beyninde belirli bir miktar dopamin seviyesi bulunur. Zaman zaman hoşlandığımız aktiviteleri yaptığımızda haz aldığımız için dopamin seviyesinde artış olur. Ve bu artış bize kendimizi daha mutlu ve enerjik hissettirir. Bu doğal olan boyutudur.
Dışarıdan madde veya alkol kullandığımızda ise beynimizin dopamin dengesi bozulur. Ve artık eskiden keyif aldığımız şeylerden keyif alamamaya başlarız. Eskiden spor yapmak, sevişmek, arkadaşımızla buluşmak ya da sahilde yürüyüş yapmak dopamin dengesinde doğal bir artış yaratırken artık yeterli gelmez.
Örneğin; bir akşam evde oturuyorsunuz ve masaya televizyon karşısında izleyebileceğiniz atıştırmalıklar geldi. Canınız da bir hayli tatlı istiyor. Seçenekleriniz arasında baklava ve sağlıklı birkaç kraker var. Hangisini seçerdiniz? Çok yüksek bir ihtimal baklavaya yönelirdiniz. Çünkü baklava şeker yoğunluğu sebebiyle tatlı ihtiyacınızı çok hızlı bir şekilde giderecektir. İşte bir bağımlının beyni de bu şekilde işlemeye başlar. Beyin ihtiyacını giderecek miktarı en hızlı bir şekilde elde etmenin yollarını arar.
Dışarıdan alınan maddeler ise beyni çok hızlı ve yüksek bir şekilde uyarır. Ve beyinde tolerans meydana gelmiş olur. Beyin hep daha fazlasını ister. İşte bu yüzden bağımlılık bir irade sorunu değil, bir hastalıktır. Tıpkı bir şeker hastalığı veya tansiyon sorunu gibidir. Siz eğer bir şeker hastasına biraz iradeli ol da şeker hastalığından kurtul demiyorsanız bağımlılık için de aynı koşullar geçerlidir. Sonuç olarak bağımlılık ciddi bir hastalıktır ve tedavi sürecini gerektirir…
Kimler Bağımlıdır?
Bir bireye madde kullanım bozukluğu tanısı koyabilmek için bir yıl içinde aşağıdaki maddelerden en az iki tanesini karşılıyor olmaları gerekir.
- İş, okul, ev sorumluluklarını yapamayacak düzeyde madde kullanma
- Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda yineleyici madde kullanımı
- Toplumsal ya da kişiler arası sorunlar
- Tolerans
- Yoksunluk
- Tasarladığından fazla kullanma
- Bırakmak ya da kontrol etmek için sürekli boşa çıkan çaba
- Maddeyi bulmak, kullanmak ya da ayılmak için çok zaman harcama
- İş, aile, okul etkilenir
- Fizik ya da psikolojik sorun yaratmasına rağmen kullanım sürer
- Maddeyi kullanmak için güçlü istek duyma
Bağımlılıkta Risk Faktörleri
- Madde kullanan ebeveynler
- Kaotik aile ortamı
- Yetersiz sosyal destek
- Kişisel yatkınlıklar
- Genetik yatkınlık
- Riskli sosyal çevre
Bağımlılık İyileşir mi?
Bağımlılık hastalığı önlenebilir, tedavi edilebilir fakat tamamen iyileşme söz konusu değildir. Tıpkı bir şeker hastalığı gibi hayat boyu dikkat etmeniz gerekir. Bağımlı olunan nesneden ya da maddeden uzak durarak iyi bir tedavi ile birlikte beyindeki dopamin seviyesi eski haline gelir fakat iyileşmiş olsanız bile tekrardan madde veya alkol kullandığınızda eski döngüye dönebilirsiniz. Bu yüzden bağımlılıkta kontrollü içebilmek veya kullanabilmek söz konusu değildir.
